Nadat op 18 juni van dit jaar de Vereniging De Utrechtse Werfkelders (DUW) Jack van Dongen en Charlotte Grootscholten van Gebr. De Leeuw B.V. uitnodigden om ons een idee te geven wat zij zijn tegengekomen bij het kelderherstel, waren de rollen nu omgekeerd. Vooral bouwer Jack van Dongen drong er toen op aan: laat mij het eens ter plekke vertellen en laten zien in de kelders waar we mee bezig zijn!
Op de middag van 19 november 2024 trad een gezelschap van ongeveer 25 belangstellende leden aan op de Stadhuisbrug. Een aantal spectaculaire voorbeelden bekijken van eeuwenoude kelders, onder het gebouw ”Magazijn de Zon” was het doel.
Maar eerst vertelde Bart Budel van het tijdelijke Informatiecentrum Wervengebied aan de Oudegracht 167 (eind november gaat het weer dicht) allerlei leuke feitjes over dit stukje Utrecht in de onmiddellijke nabijheid van het stadhuis.
Ook aan recentere geschiedenis werd aandacht besteed: hoe de werven en de werfmuren in het midden van de vorige eeuw waren onteigend, hoe in de jaren negentig een verbeteractie in gang was gezet door een groot aantal kelders te voorzien van een bitumen laag. Het ging ook over hoe het voor de bewoners fout was gegaan in de communicatie met de gemeente, hoe beloftes (geen zwaar verkeer meer over de gracht) niet waren nagekomen, en hoe dat in de toekomst toch echt beter moest gaan.
Daarna nam Jack van Dongen en Charlotte Grootscholten het gezelschap mee naar de eerste van een rij kelders, alle grenzend aan de Stadhuisbrug.
Het team van het aannemersbedrijf is hier nu bezig om de staat van de kelders te optimaliseren. Op deze plek waren de kelders tot voor kort in gebruik bij boekwinkel Broese en de bibliotheek, maar de gewelven die nu aangepakt worden waren toen niet zichtbaar. En van één kelder was het bestaan totaal onbekend: een spookkelder die nu in volle glorie wordt hersteld.
Doordat de kelders helemaal vrij werden gemaakt van verhullende wanden en stuclagen, konden de kelders in de meest zuivere vorm worden bekeken en behandeld.
Jack van Dongen betoonde zich een liefhebber van technieken die de bestaande materialen borgden. En eigenlijk moet je zo’n kelder gewoon laten zoals ‘ie is. Toen er vroeger gewoon gaten in het dak zaten (met een rooster in het plaveisel erboven) was het eigenlijk beter dan nu we de kelders dicht maken. Tja….
Als het metselwerk wordt hersteld, gebeurt dat door te injecteren met traskalk, met daarin puzzolaangesteente uit Duitsland. Een yoghurtachtige substantie, toegevoegd door middel van in de specie geplaatste spuitjes, krijgt de opdracht om naar boven te kruipen. En dat werkt.
Zo waren er wel meer opzienbarende dingen waar te nemen. Een groot gat in het plafond van een van de kelders was zo “gerepareerd” dat bij het weghalen van stucwerk en zand eigenlijk een kolossaal en loodzwaar los stuk stenen het gat vulde. Dat wordt nu allemaal gerepareerd. De gebruikte stenen: kloostermoppen en “Utrechts Plat” (rood-paarse handgevormde bakstenen zoals die alleen hier werden gebakken).
De vraag die bij zo ongeveer alle te verbeteren kelders – en ook hier – speelt: waar gaat het water naartoe? Hoe regel je dat de spuwers hun werk afdoende kunnen doen? En wat moet je doen als jouw kelder geen “buurkelder” heeft- waardoor de muur daar dus eigenlijk altijd vochtig blijft?
Een van de aardige dingen van deze excursie was dat keldereigenaren met elkaar aan de praat kwamen. Iedereen had wel eens een probleem moeten oplossen waar de gemiddelde huiseigenaar nooit mee te maken krijgt, maar Utrechtse werfkeldereigenaren wel. Vloerverwarming? De kelder ”inpakken” in plastic? Of er maar gewoon niet aan beginnen?
Het is ongewis hoe de kelders die nu onder Magazijn de Zon worden aangepakt, straks worden gebruikt en het is de vraag of je er straks, als het Literatuurmuseum er is gevestigd (https://literatuurmuseum.nl/nl/over-ons/nieuws/literatuurmuseum-kinderboekenmuseum-welkom-in-utrecht), nog steeds zo leuk kunt kijken naar de gracht die hier stroomt onder de Stadhuisbrug.
